लागु औषध र समस्या

कमन देवान

लागु औषधको दुरुपयोगले विश्वभर जुन समस्या उत्पन्न गरेको छ, त्यो वास्तवमै खतरनाक र चिन्ताजनक छ । विश्वभरका कूल युवा जनसंख्या मध्ये ५ प्रतिशत युवा पुस्ता लागु औषधको गलत प्रयोगका कारण समस्यामा पर्नु सकरात्मक र स्वागतयोग्य कुरो हुन सक्दैन । यसले कुलतमा फसेका व्यक्ति स्वयम्को भविश्य, स्वास्थ्य र जीवनमाथि त गम्भरि र नकरात्मक असर गर्छ नै । संसारभरका युवाहरु पुस्ताको यो संख्या नै कुलतमा फस्ने हो भने यसले समग्र विश्वको राजनीतिक, सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक, विकास निर्माण लगायतका महत्वपूर्ण क्षेत्रमा पार्ने असर अकल्पनीय छ । विश्वको विकास र रुपान्तरणका लागि मेरुदण्ड मानिएका र प्रत्येक युगलाई परिवर्तन गर्न अपरिहार्य मानव संशाधनका रुपमा समेत युवा पुस्ताको सक्रिय र जुझारु उपस्थिति इतिहासदेखिको सत्यका रुपमा स्थापित पक्ष हो । यसलाई नकार्ने चेष्टा गरिनु युगको गतिलाई चुनौती दिनु हो ।
यतिबेला विश्वभर लागु औषधको दुरुपयोगबाट विभिन्न राष्टूहरुले जे(जस्तो क्षति भोग्दै आएका छन्, त्यसले निश्चय पनि ती मुलुकहरुमा समस्या जन्मिएको छ । अधिकांश मुलुकहरुमा कलिला उमेरका किशोर(किशोरीहरु डूग्सको नशामा फसेका छन् । यसले क्रमशः उनीहरुको जीवन नरकीय बन्दै त गएको छ । समाजमा विभिन्न नकरात्मक पक्षहरुको जन्म हुँदै गएको छ, जसले कालान्तरमा सामाजिक परिवेश, शान्ति र अमनचयन नै भङ्ग हुने सम्मको खतरा बढ्दै गएको छ । हालै प्राप्त तथ्याङ्क अनुसार करिव तीन करोड जनसंख्या भएको हाम्रो देश नेपालमा नै लागु औषध प्रयोग गर्नेहरुको संख्या अढाई लाख नाघ्नु आफैमा खतराको घण्टी बज्नु हो । यो खतराको संकेतबाट राज्यले समयमै लागु औषध दुरुपयोगका गतिविधि रोक्न, न्यूनीकरण गर्न र सुधार गर्न जरुरी छ । लागु औषध नियन्त्रणमा कानुनी उपाय मात्रै प्रभावकारी हुन नसक्ने भएकाले यतिबेला राज्यले यो समस्याको दिर्घकालीन समाधानका लागि विशेष नीति निर्माण गर्न जरुरी छ ।
नेपालका हकमा पनि किशोर उमेरका र स्कूल जीवनबाट भर्खरै कलेज जीवनमा प्रवेश गरेकाहरुको संलग्नता लागु औषध प्रयोगकर्ताका रुपमा बढ्दै गएको पाइएको छ । यो खतरापूर्ण स्थितिलाई समयमै बुझेर यसमा सुधारका उपायहरु अवलम्बन गर्न जरुरी छ । कुनै पनि रोगको निधानका लागि ५० प्रतिशत उपचार भन्नु रोगका बारे सही किसिमको परामर्श र त्यसका लक्षणहरुको सही अध्ययन र अनुसन्धान हो । सही तवरले रोगको पहिचान भएपछि के औषधि खाने वा कुन उपचार पद्दतिले रोक निको पार्ने ? त्यो टुङ्गा लाग्नु सहज हुने स्पष्ट छ । तसर्थ, नेपालमा लागु औषधको गलत प्रयोग किन र के कारणले बढिरहेको छ ? यो गम्भीर खोजीको विषय हो । कुनै पनि समस्याको जरोसम्म अध्ययन गरेर त्यसको निधानका बारे सही निर्णय गर्न सकिन्छ । यसर्थ, नेपालमा लागु औषध प्रयोगकर्ताको जुन विकराल समस्या विकास हुँदै गएको छ, त्यसले भोलि मुलुकलाई गम्भीर क्षति पु¥याउने निश्चित छ । जबसम्म मुलुकले लागु औषधको दुरुपयोगलाई सामाजिक समस्याका रुपमा बुझेर यसको निराकरणका लागि पनि तयार नभएसम्म हुनेवाला केही छैन । लागु औषधको दुरुपयोगबाट हुने क्षति र नोक्सानीका बारे राज्यले आम रुपमा जनस्तरसम्म सचेतना जगाउन आवश्यक छ । लागु औषध दुरुपयोगका बारे राज्यले जनचेतनामूलक कार्यक्रमका माध्यमबाट अघि बढेमात्रै यो समस्यालाई न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ । राज्य र समाजका सबै निकाय र सरोकारवाला पक्षले साझेदारीमा यो समस्याको निकासका लागि कार्य गर्न जरुरी छ ।
अर्कोकुरो, लागु औषधको दुरुपयोग बढ्नुमा यसको ओसारपसारले पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ । तसर्थ, यस्ता गैरकानुनी र प्रणघातक लागु औषध ओसारपसारका कार्यलाई कानुनी कडाईका माध्यमबाट नियन्त्रण गर्न आवश्यक छ । यसका लािग राज्यका सुरक्षा निकायहरुले समेत गम्भीर चासोका साथ सुधार गर्न जरुरी छ ।

Posted in: सम्पादकीय