पाँचथर जिल्ला विशेषता र अवस्था

अाचल ः मेची
सदरमुकाम ः फिदिम
Ôेत्रफल ः १२४१ वर्ग कि।मि।
जनसंख्या ः २२५६९७
गाविस संख्या ः ४१
संविधानसभा निर्वाचन Ôेत्र संख्या ः २
भौगोलिक अवस्थिति ः पहाडी
प्रमुख जातिहरु ः बाहुन Ôेत्री लिम्बु किरात राई भोटे लेप्चा आिद
प्रमुख भाÈाहरु ः नेपाली राई लिम्बु आिद
परिचय
पाँचथर जिल्ला नेपालको पूर्वााचल विकास Ôेत्र अन्तर्गत मेची अाचलको पूर्वी पहाडी जिल्ला हो । यो जिल्ला समूद्र सतहबाट ३८३ मिटर जिल्लाको दिÔण्ँ तमोर बगर देखि ४५७५ मिटर फलैचा गाविसको उच्च भागसम्म अवस्थित छ । नेपाल अधिराज्यको पूर्वी सिमानामा रहेको मेची अाचल पर्ने यो जिल्ला उत्तर-दिÔण्ँ फैलिई पल्लो किराँतको नामले पनि प्रसिद्ध छ । प्राचिन समयको लिम्बुवान Ôेत्रको केन्द्रबिन्दुको रुपमा रहेको यस जिल्लाको सदरमुकाम फिदिममा दश लिम्बुवान Ôेत्रका राजाहरु फेदेनले संयुक्त रुपमा सभा गरी सामुहिक रुपले महत्वपूण्र्ँ िवÈयहरु यहाँ स्थित आम्बे पोजोमा भन्ने तिर्थस्थलमा जम्मा भई सभा चुम्लुङ्गद्वारा निण्र्ँय गर्ने परम्परा भएको देखिन्छ ।
जिल्लाको नामाकरण्ँ
यस जिल्लाको नामाकरण्ँ कसरी भयो भन्ने स्पष्ट कुनै तार्किक आधार नदेखिए पनि सोधकर्ताहरुका अनुसार पाँचथर शब्द ूपान्थरथुमुू बाट आएको हो र सो ूपान्थरथुमू शब्द ूपान्थरुू र ूथुमू मिलेर बनेको शब्द हो । पान्थरुको अर्थ कुरा थामेको ब्नचभभम थुमको अर्थ इलाका वा किल्ला म्ष्कतचष्अत हो । यसै शब्दार्थका आधारमा नेपाल एकीकरण्ँ पश्चात यहाँका चलिआएका धर्म संस्कृति र रीतिरिवाजका बारेमा ूफेदेनूमा ूचुम्लुङ्गूबसी सभाले तय गरेका निण्र्ँय नेपाल सरकारमा पेश हुँदा तत्कालिन राजाले त्यसलाई स्वीकृती दिएपछि लिम्बुवान Ôेत्रको रितिरिवाज सम्बन्धी कुरामिलेको पान्थरु हुँदा यस Ôेत्रकै नाम पान्थरु रहेको हो भन्ने मत पाइएता पनि किराँत इतिहासका पुराना साहित्यहरुमा इस्वी सम्वत ५५० ताकाको वण्र्ँन गर्ने क्रममा नै पान्थर शब्दको प्रयोग भएको पाइन्छ ।
भौगोलिक अवस्था

अÔांस २६।२८ू देखि २६।५९ू उत्तरी अÔांश
देशान्तर ८०।०२ू देखि ८०।३०ू पूर्वी देशान्तर
सिमाना ः- पूर्व-सिक्किम र दाजिर्लिङ्ग भारत पश्चिम-तेह्रथुम र धनकुटा जिल्ला उतर-ताप्लेजुङ जिल्ला दिÔण्ँ-इलाम र मोरङ जिल्ला
Ôेत्रफल ः- १२४१ वर्ग किलोमिटर
पाँचथर जिल्लाको उत्तरी फलैँचा गाविस वडा नम्बर ९ ले भारतको सिक्किम प्रान्तलाई छोई भारतसँग यस जिल्लाको उत्तरी स्पर्शबिन्दु कायम गर्दछ भने भारतसँग स्पर्श गर्ने यस जिल्लाको दिÔण्ँी बिन्दु सिदिन गाविस वडा नम्बर १मा पर्दछ । यी दुई बिन्दुहरुको स्थलगत लम्बाई ४७ किमि रहेको छ । यस जिल्लामा राष्ट्रिय स्तरको २ लोक मार्गहरु ज्ष्नजधबथक रहेका छन । मध्यपहाडी राजमार्गको सुदुर पूर्वी बिन्दु च्याङ्गथापु यसै जिल्लामा पर्दछ । हाल यस मार्गको नाम पुष्पलाल लोकमार्ग भनी रुपान्तरण्ँ गरिएको छ ।

हावापानी
हावापानीको दृष्टिले विविधता बोकेको यस जिल्लामा गृष्म ऋतुमा अधिकांश भू-भागमा रमाईलो मौसम रहन्छ भने हिउँदको समयमा निकै चिसो मौसम रहन्छ । यस जिल्लाको वािÈ्रक वÈर्ा २०७१ मिलीमीटर छ भन्ने तापक्रम अधिकतम २६।१ डिग्री से_िल्सयस र न्यूनतम तापक्रम १२।३ डिग्री से_िल्सयससम्म रहेको पाइन्छ । यस जिल्लाको जलवायुलाई तीन किसिममा विभाजन गर्न सकिन्छ ।
समशितोष्ण्ँ हावापानी
लेकाली भेग २००० मिटर देखि ३६००० मीटर जिल्लाको उत्तरी भागमा रहेको िसंहलिला पर्वत श्रृङ्खला तथा अन्य अग्ला भागहरु समशितोष्ण्ँ हावापानी पाइन्छ । यस्ता लेकाली भागहरुमा मंसिर महिनादेखि फाल्गुण्ँ महिना सम्म हिउँ परिरहने हुँदा यसको आसपासको Ôेहरुमा निकै जाडो हुन्छ । यस Ôेत्रमा हिउँदे फलफुल केराउ फापर मकै तथा आलुको खेती गरिन्छ ।

अर्धोष्ण्ँ हावापानी
मध्य पहाडी भाग १२०० मीटर देखि २००० मीटर सम्मको भागमा अर्धोष्ण्ँ हावापानी पाइन्छ । यस Ôेत्रमा जाडो र गर्मी बराबर हुन्छ । यस Ôेत्रमा सुन्तला जातका फलफुलहरु तरकारी तथा खाद्यान्न लगाउने गरिन्छ ।
उष्ण्ँ हावापानी
समुन्द्री सतह देखि ६०० मीटर देखि १००० मीटरको उचाई सम्ममा पाइने यस प्रकारको हावापानी नदी किनाराका बेसीहरु खोंच तथा टारहरुमा पाइन्छ । यहाँ गर्मीको समयमा निकै गर्मी हुन्छ । यस्ता हावापानी पाइने स्थानहरुमा धान गहुँ मकै दलहन तेलहन र आँप लिची केरा रुखकटहर भूँइकटहर आदि सदावहार फलफूलहरुको खेती गरिन्छ ।
प्रमुख नदी तथा तालहरु
यस जिल्लामा अवस्थित प्रमुख नदीहरु ईन्द्रावती कावेली तमोर हेवा ईवा केवा फेमे निवू नाम्दु आदि हुन ।
प्रमुख धार्मिक स्थलहरु
काबेली तिम्बुपोखरी महादेव स्थान जोरपोखरी आगेजुङ्ग गुम्बा पाथीभरा देवीस्थान याङनाम सिद्ध देवीस्थान गढी मन्दिर थाक्ले मन्दिर किरातहरुको प्रसिद्ध लुब्रेकुटी मन्दिर महागुरु फाल्गुनन्दको मन्दिर आदि ।
ऐतिहासिक स्थानहरु
जोरसाल गढी आहाल गैह्री छाला सुकुवा डाँडा उत्तरे फौदार पाटी अमरपुर च्याखलेपाटी जोरपाटी एकतिन सिम्राहा पाटी रानीगाउँ तीनधारे पाटी फिदिम जोरसाल पाटी फिदिम हेवाखोला पाटी नागिन आदि ।

Posted in: फुर्सद