माओवादीको लक्ष्यहीन यात्रा

रामकुमार पोखरेल
कमरेड प्रचण्ड लाल सलाम
म कुनै गुटको कार्यकर्ता विचारको प्रस्तोता वा समर्थक भएर होइन नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनको एक अध्येता शोधकर्ता वा शुभेच्छुक भएर यहाँ लेखिरहेको छु । ूअसंख्य समर्थकहरुको बीचमा बस्नु भन्दा मलाई एउटा विद्वान आलोचकको बीचमा बसेर सिक्न मन लाग्छू भन्ने विलियम प्रथम तथा महिनाको एक दिन भए पनि आलोचकहरुको कुरा सुन्नु पर्छ भन्ने नेपोलियनको भनाईलाई आत्मसात गर्ने हो भने म विद्वान बन्न नसकौंला तर नेपोलियनको विचारसम्मको आग्रहमा उभिएको छु । यो लेखक यसबेला भजन गायक हुनु भन्दा एक आलोचक शुभेच्छुक भएर उभिन खोजेको छ ।
माओवादी शान्ति प्रकि्रयामा आउनु नै गलत काम भने थिएन । त्यो वाध्यताको उपज थियो । तर पछिल्ला दिनमा एकातिर प्रतिकि्रयावादीहरुले वकप गरेको भरमा बहकिदै आफ्ना हैसियत र अडानहरु छोडेर भाग्दै हिडेको र अर्कातिरअन्तरसंघÈ्रको नाममा पार्टीभित्रै अर्को केन्द्र खडा गरी अराजक हुने र भाँडभैलो मच्चाउने जुन काम हुँदै आएको छ त्यसले निश्चय नै पनि नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनमा माओवादीले प्राप्त गरेको श्रेष्ठतालाई बचाउन नसक्ने देखिदै गएको छ ।
१ नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलने अग्रगतिमा बढ्दा दिÔण्ँपंथी यात्राबाट अघि बढेको पाइँदैन । पुष्पलालले पार्टी गठन गर्दा पाँच जनालाई लिएर गरेका थिए । उनको नेतृत्वमा रहेको पार्टी २००९सालमा भएको काठमाडांै नगरपालिकाको निर्वाचनमा सबै भन्दा ठूलो भएर स्थापित भएको थियो । पुष्पलाललाई पार्टी नेतृत्वबाट विस्थापित गरेर राजतन्त्रको कुनै न कुनै रुपबाट पÔपोÈण्ँ गर्ने मनमोहन वा केशर जङ्ग रायमा´ीले नेतृत्व गरेको दिÔण्ँपंथी दिशाको परिणुम २०१५ सालको आम निर्वाचनमा पार्टी केवल चार सिटमा मात्र सीमित हुन पुग्यो । दरभङ्गा विस्तारित वैठक पूर्वदेखि नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनमा विभाजन रोपियो । तेस्रो महाधिवेशनको तुलसीलाल निर्वाचित नेता भएपनि बामपंथी अग्रसरता पुष्पलालसँगै भएको कारण्ँ २०२५ सालमा पुष्पलालले पार्टीमा विभाजन ल्याएर अर्को केन्द्र बनाउँदा बामपंथ अग्रसरताकै कारण्ँ पुष्पलालको नेतृत्वको पार्टी नेपालको सबैभन्दा ठूलो कम्युनिष्ट पार्टीको रुपमा उदायो । विचारमा बामपंथ भए पनि व्यवहारमा नेपाली कांग्रेसको जुनियर पार्टनर हुने कतिपय उनका सोचहरु पार्टी निर्माण्ँमा घातक सावित भए । तपाईका गुरु मोहन विक्रमहरुले दिएको गद्दार पुष्पलालको पाठशालामा तपाईहरु पढ्दै आउनु भयो । क्रान्ति तत्काल सम्भव छैन र हतियार उठाउने समय आएको छैन भन्ने कुरामा मोहन विक्रम र पुष्पलालमा भिन्नता नभए पनि मोहन विक्रमको ूगद्दार पुष्पलालू को सोचले पुष्पलालको कांग्रेसी परस्तताका कारण्ँ त्यस समयमा उनी ओरालो लाग्न थाले र अहिलेका माओवादीहरु २०३४ सालसम्म नेपालको एक नम्बरको कम्युनिष्ट पार्टी बन्यो । तर यसबेला क्रान्तिको जबरजस्ती परिस्थिति देख्दै ´ापाबाट शुरु भइसकेका हतियार संघÈ्र र पार्टी संगठन निर्माण्ँमा देखिएको फराकिलोपनले उनीहरुकॊ महानतालाई पनि धक्का दियो । पूर्वको ´ापाको रापले अहिलेका माओवादीको पाठशालाको दाङ जिल्लाको कÔालाई सबैभन्दा पहिले धक्का दियो । हुँदाहुँदै २०३५ सालमा माले गुटले राष्ट्रिय आकार ग्रहण्ँ गरिसकेर २०३६ सालको अलिकति खुकुलो वातावरण्ँमा नाप गर्दा त मोहन विक्रमको पार्टी पनि ´ापालीका अगाडि निकै पुड्को देखियो । कालान्तरमा माले एमाले बन्यो बहुदलीय जनवादको बरफले नयाँ जनवादको रापलाई चिसो बनाइदियॊ । तथापि विकल्पको अभावमा २०६३ सालसम्म यसैलाई ठूलो कम्युनिष्ट पार्टी भन्ने गरिन्थ्यो । तर २०५२ सालमा माओवादीको नेतृत्वमा दिÔण्ँपंथी बिसर्जनवादका विरुद्ध हतियार उठाए पछि एमालेको शाख र गौरव छिमलिदै गयो । त्यसका नौलो जनवादी कित्ताका धेरै मानिसलाई माओवादी विद्रोहबाट प्रभावित हुन पुगे । पछि गएर बहुदलीय जनवादीहरु पनि अडिन सकेनन् र त्यसैको वरिपरि समेटिन पनि आइपुगेका छन् । त्यो पार्टीमा अहिले ´ण्डै ५० प्रतिशतभन्दा उकालोका मानिसहरु तिनै माले एमालेको घरबाट आएका छन् । माओवादी नेतृत्वको विराट युद्ध र आशाले त्यसले संविधान सभाको निर्वाचनमा पनि सर्वश्रेष्ठ दर्जा हासिल गर्न पुग्यो । आज त्यही इतिहास माओवादीले भुलिरहेका छ चाहे त्यो प्रचण्ड नेतृत्वको गुटले होस या मोहन वैद्यलाई अघि हिडाएर आफ्नो दुनो सो´ाे गर्न खोज्नेहरुबाट होस् ।
२ विश्व कम्युनिष्ट आन्दोलनमा देखिएको कुरा हो छद्म भेÈीहरु पहिले प्रतिकि्रयावादीहरुसँग युद्धका कुरा गर्दछन् र बिस्तारै कुम मिलाउन जान्छन् । जब जनताको आँखामा छारो हालेर प्रतिकि्रयावादीहरुका नजरमा नरम बन्न पुग्छन् तब प्रतिकि्रयावादीहरु पहिले प्रशंसा गर्दछन् र पछि बिस्तारै लगेर सेलाउँछन् । सोभियत संघमा गोर्भाचोभको उदय पछि उनले रोनाल्ड रेगनसँग तारा युद्धको कल्पना गरे र प्रचार गरे । तर बिस्तारै उनी नोवल पुरस्कारदेखि संसारमा वा॥वा॥ को पात्र बने । कालान्तरमा उनले लगेर सोभियत संघ र त्यहाँको कम्युनिष्ट पार्टीलाई विसर्जन गरे । माओवादी पनि अहिले गोर्भाचोभको यात्रामा हिड्न जुरमुराइरहेको छ ।
३ गोर्भाचोभको पतन पछि नेपालमा पनि नयाँ जनवादको विकल्प बहुदलीय जनवादले विजारोपण्ँ गर् यो । मदन भण्डारी महानायकका रुपमा प्रस्तुत भए । कृष्ण्ँप्रसाद भट्टराईलाई पराजित गर्दै काठमाडौंमा विजयी बनेपछि न्युज विक जस्ता विदेशी पत्रिकाहरुले ूनेपालमा माक्स्रवाद जीवित रहेकोू भनेर लेखिदिए पछि उनको नाक विकासे िपंडालु जत्रो भएको थियो । बहुदलीय जनवाद भनेको संसदीय राजनीतिको अर्को रुप थियो । बहुदलीय जनवादको लाममै लागेर उनको पार्टीभित्र उनको प्रशंसकहरु खडा भए । आखिर दिÔण्ँपंथको यात्रा तय गरेपछि उनी त्रिशुलीमा सेलाइए । त्यसबेला बहुदलीय जनवादकै खरा कुरा गर्ने र मदनको सच्चा अनुयायी बनेकाहरुनै दासढुंगाको प्रमाण्ँहरु नष्ट गर्न तिर लागे । आफूलाई प्रत्यÔदर्शी बताउने सुन्दर लामा भन्ने व्यक्तिलाई बेपत्ता बनाउने केपी ओलीहरु हत्या स्थलको रुपरङ्ग परिवर्तन गरेर पार्क बनाउन लाग्ने माधव नेपालहरु दुर्घटनाग्रस्त गाडी मर्मत गरेर चढ्नु पर्ने योजनाका साथ गाडी मर्मतको योजना बनाउने ओली विद्या भण्डारी तथा बाचस्पतिहरु तथा रुपनारायण्ँ श्रेष्ठको नेतृत्वमा सुरÔा दस्ता गठन गर्नु पर्ने प्रस्तावमा विरोध जनाउने इश्वर पोखरेलहरु बहुदलीय जनवादकै वरिपरि थिए । माओवादीको शान्ति र संविधानको योजनाको ठीकै भए पनि जसरी आफ्नो सुरÔाको पनि परवाह नगरी जनमुक्ति सेना बिसर्जनको तयारी गर्ने र त्यसको अस्तित्व समाप्त पार्न पार्टीभित्रको दिÔण्ँपंथी गुटसँग टाँसिने प्रचण्डपथ र त्यसको विरोध गर्ने नाममा संकिण्र्ँ क्रान्तिकारिता जाहेर गर्दै अराजक ढङ्गले आउने किरण्ँपथले कतै बहुदलीय जनवादीहरुले नै मदन भण्डारीलाई बिसर्जन गरे जस्तै माओवादीभित्रका कथित शान्ति र संविधानको वकालत गर्नेहरुले विदेशीहरुको योजनामा फसेर प्रचण्डकॊ डुङ्गा नपल्टाइदेलान भनेर भन्न सकिदैन । यो कुरो त कथित मधेसवादी दलहरुको साँठगाँठमा बनेको वर्तमान सरकार र त्यसले पाएको गृह मन्त्रालयको चलखेल र प्रधानमन्त्रीको गलत अभिव्यक्तिले चीनका प्रधानमन्त्रीको नेपाल भ्रमण्ँ स्थगित भएबाट नै प्रष्ट हुन्छ । प्रचण्ड अहिले किरण्ँ लगायतका आफन्तहरुले दिएको चुनौती र विरोधीहरुको घेराबाट मुक्तिको उपाय खोजिरहेका छन् । आन्तरिक पार्टीभित्रका कार्यमा देखिएका सवालहरु वैचारिक मतभेदको नाम दिइए पनि केही मान्छेहरुको व्यक्तिगत स्वार्थले पनि चुलिएको छ । यस्तो स्वार्थ चुलिनुमा लामो समयदेखि प्रचण्डको नेतृत्वले पार्टीमा साँस्कृतिक रुपान्तरण्ँ गर्न नसक्नु नेतृत्वका पनि कमजोरी हो भन्ने कुरा नेतृत्वलॆ स्वीकार गर्नु पर्दछ । वैचारिक सवालमा किरण्ँले क्रान्तिकारी धारको अगुवाई गरेको भए पनि आफू भन्दा अरु कोही क्रान्तिकारी नै छैन भन्ने दृष्टिदोÈबाट उहाँ मुक्त नभएसम्म र मोहन विक्रमको जस्तै मोटो मशाल भनिनेको घेराभन्दा बाहिर अरु कोही पनि क्रान्तिकारी छैनन् भन्ने संकीण्र्ँ चिन्तन पालेर व्यवहारमा गैह्र क्रान्तिकारी र साँगुरो सोचले अघि बढ्ने अव्यवहारिक तथा गैह्र जनवादी उनको गन्तव्य यात्रालाई मानिसले स्वीकार गर्न सक्दैनन् । जे भए पनि आजको माओवादीको यात्रा सही र लक्ष्य निर्दिष्ट नभई एमालेपथमा लम्किन लागेको देखिदै आएको छ । यही माओवादीलाई चेतना भया ।

0 प्रतिकृया:

Post a Comment