वीपीको शतवार्षिकी दिवस र नेपाली कांग्रेसको भूमिका

ओमप्रकाश गौतम

नेपाली राजनीतिकाशमा वीपी कोइराला एक मात्र उदाउँदा तारा हुन् । राष्ट्र, राष्ट्रियता र प्रजातान्त्रिक समाजवादका त्रिवेणीका रुपमा उनलाई लिन सकिन्छ । राजनीतिक क्षेत्रबाहेक उनी साहित्य क्षेत्रमा पनि उनी एउटा उदाउँदो ताराका रुपमा लिन सकिन्छ । महान् नेपाली जनताको मुक्तिका लागि आफ्नो जीवनको पर्बाह नगर्ने र कोही कसैसँग सम्झौता पनि नगर्ने एक कुशल राजनेता उनी मात्रै हुन् ।
एकलौटी जहानियाँ राणा शासनकालमा पनि कहिल्यै नथाकि राष्ट्रिय, प्रजातन्त्र र समाजवादको स्थापनाको लागि अहोरात्र न दिनमा भोक, न रातमा निद्राको पनि पर्बाह नगरी महान् नेपाली जनताको उज्ज्वल भविष्यका लागि ज्यान अर्पण गर्न एक इञ्च पनि पछि नहट्ने समाजवादी नेता उनी नै हुन् ।
उनी महात्मा गान्धीबाट प्रभावित नेपाली शान्तिपूर्ण तरिकाले परिवर्तन होस्, जनताको गाँस, बास र कपासको ग्यारेण्टी होस्, मजदुरहरूको भावनामा कुठाराघात नहोस् भन्न चाहन्थे । उनले ‘मजदुर आन्दोलन’ देखि ‘भारत छोडो आन्दोलन’ मा पनि सक्रिय रुपमा सहभागी भएर देशमा प्रजातन्त्रको पुनस्र्थापना गर्ने एक मजदुर नेताका रुपमा सारा मजदुर वर्गहरूको संलग्नतामा भारतदेखि नेपालको भूमिमा राजनीतिको प्रमुख भूमिका सम्हालेका थिए । वीपीका महान् विचारहरूमा ‘समाजवादका नाममा हामी प्रजातन्त्रको हत्या गर्न दिदैनौं र प्रजातन्त्रको नाममा हामी शोषणलाई स्वीकार गर्दैनौं’ भन्ने जस्ता महान् विचारहरू थिए । नेपाली साहित्य र राजनीतिको क्षेत्रमा उनको स्थान सगरमाथाको उचाई झैं उँचो छ किन कि वीपीको राजनीतिक दर्शन राष्ट्रियता, लोकतन्त्र र समाजवादमा समर्पित छ र जुगौं जुँग रहिरहनेछ । आज उनकै पथप्रदर्शक सिद्धान्तको अनुयायी गर्ने नेकाका नयाँ तथा पुराना नेका पार्टीका नेताहरूले पछ्याइरहेकै छन्, तापनि उनको गरिमापूर्ण सिद्धान्तलाई लत्याएर, कुल्चिएर केवल अर्थोपार्जनको भाँडो बनाउनेहरू पनि कति भए कति ।

सन्दर्भ वीपी शतवार्षिकी दिवस

नेपालमा लोकतन्त्रको स्थापनाको निम्ति सङ्घर्ष र वीपीको अनुयायीका रुपमा नेका भित्रका शीर्ष नेताहरूले उनको सिद्धान्तलाई सही दिशातर्फ मोड्न नसकेको कुरा नेपाली कांग्रेसभित्रको जुझारु, कर्तव्यनिष्ठ नेताहरू आज पनि भनिरहेका छन् कि समाजवाद पुँजीवादतर्पm उन्मुख भयो । जनतालाई सही दिशातर्पm डोहो¥याउन सकेनन् । हिजो उनीहरूले जनतासँग राजनीतिक नेतृत्वले गरेका वाचाहरू आज पटक–पटक झुठो प्रमाणित हुँदै गएको छ, जननायक वीपी कोइरालाले सिकाएका पथप्रदर्शकहरूको उज्यालो बाटो आज भत्किँदै गएको छ । नेकाँको नेतृत्व र शक्तिहरू केन्द्रमा पुगिसक्दा पनि जनताका मुद्दा र समस्याहरू आज पनि दिनानुदिन स्खलित हुँदै गइरहेका छन्, कम्युनिष्ट पार्टीभित्र जसरी गुट र उपगुटको खैला–बैला चलिरहेको छ, त्यसरी नै नेकाँ भित्रपनि त्यही मनोरोगले उसलाई पनि गाँजिरहेको छ । उसले पनि मखमली सत्तामा ढलीमली गर्न पाएपछि देश निर्माण र परिवर्तनका एजेण्डाहरू पनि वियोगपूर्ण अवस्थाबाट तुहाई रहेका छन् । वीपीका अनुयायीभित्रका एउटा पुरानो तर सहनशील, कर्तव्यनिष्ठका रुपमा चिनिएका वर्तमान प्रधानमन्त्री सुशील कोइराला नेतृत्वको सरकारलाई असफल बनाउन पालैपालो भ्रमपूर्ण शब्दजाल मजदुरवर्गहरूबीच फ्यालिरहेका छन् । यो नृत्य हेर्दा हामीलाई के लाग्छ भने ‘काम कुरो एकातिर, कुम्लोबोकी ठिमीतिर’ भने झैं भएको छ आज । किनकि वीपीको मार्गदर्शक सिद्धान्तलाई अक्षरस पालना गर्न सकिरहेका छैनन् दोस्रो पुस्ताका नेताहरूले उनको स्मृति दिवस र जन्मशताब्दी मनाइरहँदा पनि जुन रुप अनि सारले देशभर हर्षोल्लासका साथ मनाइनुपर्ने हो, त्यो भने हुन सकिरहेका छैनन् ।
वीपीले प्रजातान्त्रिक समाजवाद, उदारवादी नेताहरूले उत्पादनलाई बढाएर अघि बढ्नु पर्छ भनेका थिए तर ठीक विपरित ध्रुवमा लम्किँदै गएको छ, नेकाँको पछिल्लो पुस्ता । उनको सिद्धान्तमा के पनि भनिएको छ भने देशमा कोही नाङ्गो भोको नबस्ने, सबैलाई सुरक्षित बास र उत्पादनमा वृद्धि गरी खाद्य संकट हटाउका लागि किसानलाई जग्गा उपलब्ध गराउनु पर्दछ, र हाम्रो कामले किसानको जीवनमा के परिवर्तन ल्याउँछ र त्यसको पनि योजना बनाएर सारा किसान तथा मजदुर वर्ग त्यसका निम्ति एक भएर अघि बढ्नुपर्छ भन्ने सिद्धान्त बोकेर उनी अघि बढेका थिए, त्यसलाई अबको नयाँ पुस्ताले आत्मसाथ गरेर अघि बढ्नु नितान्त आवश्यक छ । वीपीको विचारयात्रा कागजमा मात्रै सीमित नहोस् यो शतवार्षिकी यात्रा विराटनगरदेखि काठमाडौंको सुन्दरीजलमा पुगेर नटुङ्गियोस् । यो यात्रा विराटनगरबाट हैन, सुर्खेत र बर्दियाबाट शुरू गरेर माङ्खामा पु¥याऔं, अनि मात्र गरीबमुखी वीपीको विचारको उच्च सम्मान हुनेछ ।

omgautam817@gmail.com

Posted in: पहिलो लेख